Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam

Pupuh Sunda – Sampurasun! Kumaha damang? Kamana wae atuh dulur teh? Hehehe. Tong hilap geura emam saur mamah.

Show

Kamu teh lagi nyari pupuh sunda ya? Bagus atuh berarti kamu mencoba untuk mengenal dan melestarikan salah satu kebudayaan tanah Sunda ini. Kamu pas banget singgah di web ini hehe.

Indonesia mah sangat kaya pisan lur, kaya akan sumber daya alam, flora dan fauna, juga kaya akan adat istiadat dan kebudayaan yang sangat bermacam-macam. Bangga kan jadi bangsa Indonesia? Aku sih bangga.

Setiap provinsi, daerah, dan suku di Indonesia memiliki berbagai macam kebudayaan seperti karya seni dan sastra, dimana hal tersebut merupakan ciri khas dari masing-masing daerah.

Termasuk Jawa Barat, yang dikenal dengan daerah Parahyangan, memiliki banyak karya seni dan sastra. Kamu pasti sudah tahu atuh ya kesenian apa saja yang ada di Sunda teh? Katakanlah ada angklung, tari jaipong, calung, wayang golek, dan masih banyak lagi.

Kemudian salah satu kesenian yang ada di Sunda yang sedang kamu cari tea sekarang, yaitu Pupuh. Pupuh Sunda merupakan salah satu karya sastra yang dimiliki oleh suku Sunda.

Pupuh merupakan puisi tradisional yang menggabungkan antara seni sastra dan lagu sunda. Pupuh mempunyai rima dan jumlah suku kata yang memiliki pola di dalam setiap barisnya.

Ada aturan-aturan atau patokan tertentu yang sudah ditentukan seperti guru wilangan, guru lagu, dan watek (watak), yang mana aturan ini bertujuan agar pupuh sunda bisa membentuk sebuah pola rima dan jumlah suku kata yang indah.

Agar lebih jelas, ayo atuh kita belajar lebih jauh lagi mengenai pupuh sunda, biar lebih cinta sama budaya Indonesia.

Pengertian Pupuh

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
themakermill.com

Seperti yang telah disebutkan di atas bahwa pupuh merupakan gabungan dari seni sastra dan lagu sunda. Pengertian lain pupuh adalah karya sastra berbentuk puisi yang termasuk bagian dari khazanah sastra Sunda. Kemudian ada aturan-aturan tertentu yang ada dalam pupuh sunda agar menghasilkan keindahan tersendiri.

Berikut ini merupakan istilah-istilah atau aturan yang ada dalam pupuh sunda:

Pada: Artinya adalah bait dalam pupuh sunda yang terdiri dari beberapa baris (padalisan).

Padalisan: Merupakan baris atau larik di dalam satu pada (bait).

Guru wilangan: Adalah jumlah suku kata (engang) yang terdapat pada setiap padalisan (baris).

Guru lagu: Adalah bunyi huruf vokal terakhir yang terdapat dalam setiap padalisan (baris). Istilah lain dari guru lagu ini adalah sora panungtung.

Watek atau watak: Adalah karakteristik dari pupuh sunda yang berupa sifat, makna, atau tema dari isi yang dimiliki oleh pupuh sunda tersebut.

RUMAH ADAT JAWA BARAT YANG SANGAT KEREN

Jenis Pupuh Sunda

Pupuh Sunda sendiri dibagi ke dalam dua bagian besar, yaitu sekar ageung dan sekar alit.

Sekar Ageung

Pupuh Sekar Ageung merupakan pupuh sunda yang dapat ditembangkan (dinyanyikan) dengan menggunakan lebih dari satu jenis lagu (pembagian lagunya bermacam-macam).

Yang termasuk ke dalam Sekar Ageung yaitu Pupuh Kinanti, Pupuh Sinom, Pupuh Dangdanggula, dan Pupuh Asmarandana.

Sekar Alit

Pupuh Sekar Alit merupakan pupuh sunda yang hanya dapat ditembangkan (dinyanyikan) dengan satu jenis lagu saja (pembagian lagunya sejenis).

Pupuh yang termasuk ke dalam sekar alit yaitu Pupuh Balakbak, Pupuh Durma, Pupuh Gambuh, Pupuh Gurisa, Pupuh Juru Demung, Pupuh Ladrang, Pupuh Lambang, Pupuh Magatru, Pupuh Maskumambang, Pupuh Mijil, Pupuh Pangkur, Pupuh Pucung, dan Pupuh Wirangrong.

Agar lebih jelas, berikut ini contoh kumpulan pupuh sunda yang berjumlah 17.

#1 Pupuh Kinanti

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
wartakesehatan.com

Watak Pupuh Kinanti: Menggambarkan perasaan sayang (kanyaah), menunggu (nungguan), dan khawatir (deudeupeun).

Jumlah padalisan: 6 baris (padalisan) dalam satu pada (bait).

Pola guru wilangan beserta guru lagu: 8-u, 8-i, 8-a, 8-i, 8-a, 8-i

Uniknya, di dalam pupuh Kinanti ini, setiap padalisan (baris) dalam pupuh Kinanti hanya terdiri dari 8 guru lagu atau suku kata saja.

Contoh Pupuh Kinanti

Kembang ros ku matak lucu (8-u)

Nya alus rupa nya seungit (8-i)

Henteu aya papadana (8-a)

Ratuning kembang sajati (8-i)

Papaes di patamanan (8-a)

Seungit manis ngadalingding (8–i)

Pupuh Kinanti Budak Leutik Bisa Ngapung

Budak leutik bisa ngapung

Babaku ngapungna peuting

Nguriling kakalayangan

Neangan nu amis amis

Sarupaning bungbuahan

Naon bae nu kapanggih

Pupuh Kinanti Kanyaah Indung

Kanyaah indung mo suwung

Lir jaladri tanpa tepi

Lir gunung tanpa tutugan

Asihna teuing ku wening

Putra teh di dama dama

Di anggo pupunden ati

Contoh Pupuh Kinanti tentang Buah-buahan

loba anu resep cau

cau kesed jeung nu amis

nu kesed ngeunah dirujak

digoreng ngeunah nu amis

mun cau henteu dirujak

kudu milih anu amis

Pupuh Kinanti Eta Naon Nu Ngahiung

Itu naon nu ngahiung

Suat-siet henteu cicing

Ngawang-ngawang kawas heulang

Muter karalang-kuriling

Sihoréng kapal nu urang

Kapal udara ngalingling

#2 Pupuh Sinom

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
kebahagiaan2u.net

Watak Pupuh Sinom: Menggambarkan perasaan senang atau kegembiraan (gumbira), kasih sayang (kadeudeuh), dan semangat (sumanget).

Jumlah padalisan: 9 padalisan dalam setiap pada (bait)

Pola guru wilangan dan guru lagu: 8-a, 8-i, 8-a, 8-i, 7-i, 8-u, 7-a, 8-i, 12-a.

Contoh Pupuh Sinom

Di wetan fajar balebat (8-a)

Panon poe arek bijil (8-i)

Sinarna ruhay burahay (8-a)

Kingkilaban beureum kuning (8-i)

Campur wungu saeutik (7-i)

Kaselapan semu biru (8-u)

Tanda Batara Surya (7-a)

Bade lumungsur ka bumi (8-i)

Murub mubyar langit sarwa hurung herang (12-a)

Mapag balebat ti wetan

Ngabring leumpang ngagaridig

Barudak rek sarakola

Kapireng pating hariring

Paheula heula nepi

Unggal isuk geus ngabaku

Bari garogonjakan

Estuning saruka ati

Sarerea hayang geura dialajar

Pupuh Sinom Tatar Sunda

Tatar Sunda estu endah

lemah cai awit jadi

sarakan asal gumelar

amanat Ilahi Robbi

titipan nini aki

wajib dijaga dijungjung

basa katut budayana

padumukna luhung budi

insya Allah tatar Sunda karta harja

Pupuh Sinom Harta pada Nareangan

Harta pada nareangan

Harti pada nyararungsi

Sabab duanana guna

Harti bisa mere bukti

Harta pon kitu deui

Bisa ngabul nu di maksud

Neudunan sakahayang

Tapi harta gancang leungit

Mungguh harti mangfaat dunya akherat

Harta pada nareangan

Harti pada narambahan

Harta harti sarua guna

Pada bisa mere bukti

Bisa hasil sapaneja

Sok nyumponan cita-cita

Harta harti sok mangfaat

Dapon di raksa taliti

#3 Pupuh Asmarandana

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
detiklife.com

Watek Pupuh Asmarandana: Perasaan sayang (nyaah), perasaan cinta (deudeuh asih), dan asmara (kabirahian) yang ditunjukkan kepada kekasih, pasangan, keluarga, atau sahabat.

Jumlah padalisan: 7 padalisan (baris) dalam setiap pada (bait).

Guru wilangan dan guru lagu: 8-i, 8-a, 8-é/o, 8-a, 7-a, 8-u, 8-a. Guru lagu pupuh Asmarandana pada baris (padalisan) ke-3 bisa berupa huruf vokal “é” atau huruf vokal “o”.

Contoh Pupuh Asmarandana

Eling eling mangka eling (8-i)

Rumingkang di bumi alam (8-a)

Darma wawayangan bae (8-e)

Raga taya pangawasa (8-a)

Lamun kasasar lampah (7-a)

Nafsu nu matak kaduhung (8-u)

Badan anu katempuhan (8-a)

Mun ujang nyiar pangarti

Terus sakola ka kota

Sing jadi murid rancage

Bener pinter bari sehat

Mikaheman sasama

Asih kanu jadi guru

Gaganti ema jeung bapa

Pupuh Asmarandana Piwuruk Sepuh

Ngariung di tengah bumi

pun biang sareng pun bapa

jisim abdi diuk mando

husu ngupingkeun pituah

piwejang ti anjeunna

pituduh laku rahayu

piwejang sangkan waluya.

Pupuh Asmarandana Eling-eling Murangkalih

Eling-eling murangkalih

Kudu apik jeung berséka

Ulah odoh ka panganggo

Mun kotor geuwat seuseuhan

Soéh geuwat kaputan

Ka nu buruk masing butuh

Ka nu anyar masing lebar.

#4 Pupuh Dangdanggula

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
shorelineareanews.com

Watek Pupuh Dangdanggula: Pupuh Sunda Dangdanggula memiliki watek keindahan (kawaasan), kesenangan (kagumbiraan), ketentraman (katengtraman), atau kebesaran (kaagungan).

Jumlah padalisan: 10 padalisan (baris) dalam satu pada (bait).

Pola guru wilangan dan guru lagu: 10-i, 10-a, 8-é/o, 7-u, 9-i, 7-a, 6-u, 8-a, 12-i, 7-a.

Pupuh Dangdanggula memiliki pola yang lebih panjang daripada pupuh Sinom karena terdiri dari 10 padalisan (baris).

Contoh Pupuh Dangdanggula

Laut Kidul kabeh katingali (10-i)

Ngembat paul kawas dina gambar (10-a)

Ari ret ka tebeh kaler (8-e)

Batawi ngarunggunuk (7-u)

Lautna mah teu katingali (9-i)

Ukur lebah lebahna (7-a)

Semu semu biru (6-u)

Ari ret ka tebeh wetan (8-a)

Gunung gede jiga nu ngajakan balik (12-i)

Meh bae kapiuhan (7-a)

Pasosore nyawang bandung asri

Basa kuring ulin ka isola

Ti dieu ti belah kaler

Tembong di lingkung gunung

Kota kembang bangun nu sepi

Beut teu kapireung sora

Da geus puguh jauh

Langitna kacida lenglang

Estu taya mega bodas aling aling

Sore ieu bengras pisan.

Pupuh Dangdanggula Mega Beureum

Méga beureum surupna geus burit [10-i]

Ngalanglayung panas pipikiran [10-a]

Cikur jangkung jahé konéng [8-é]

Naha teu palay tepung [7-u]

Simabdi mah ngabeunying leutik [9-i]

Ari ras cimataan [7-a]

Gedong tengah laut [6-u]

Ulah kapalang nya béla [8-a]

Paripaos gunting pameulahan gambir [12-i]

Kacipta salamina [7-a].

Pupuh Dangdanggula Milangkala

Dinten ieu éstu bingah ati (10-i)

Ku jalaran panceg milang kala (10-a)

Kenging kurnia ti Alloh (8-o)

Rehing nambihan umur (7-u)

Tepung taun usum sim abdi (9-i)

Heunteu weleh neneda (7-a)

Ka Gusti nu Agung (6-u)

Malar umur téh mangpa’at (8-a)

Tebih bahla turta pinarinan rijki (12-i)

Sumujud ka Pangéran (7-a).

Pupuh Dangdanggula Sing Aringet

Sing aringet ulah salah harti

Ngomongkeun batur téh penting pisan

Ngomong-ngomong tong polontong

Kabéh ngomongkeun batur

Keur muru hirup nu walagri

Diajar ngalalampah

Napak hirup batur

Maca kana pangalaman

Léngkah nu hade keur picontoeun diri

Nu goréng mah singkahan

Pupuh Dangdanggula Lambang RI

Lambang RI

Jero ngandung harti

Lamun bener di amalkeun nana

Persatuan tangtu tembong

Teu cukup ku di sebut

Atawa  na apalna biwir

Bhineka tunggal ika

Maksudna gumulung

Kabeh seler-seler bangsa beda-beda

Tatapi asal sagetih

Tapi sa asal

Panambih

Hiji basa

Hiji bangsa

Basa bangsa indonesia

Hiji bangsa

Hiji nusa

Nusa tunggal nusantara

Seler-seler suku bangsa

Ti wewengkon mana mana

Saka suka saka duka

Wujud bangsa indonesia

#5 Pupuh Balakbak

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
animals.howstuffworks.com

Watek Pupuh Balakbak: Guyonan, komedi (banyol), atau candaan (heureuy) tentang kehidupan sehari-hari.

Jumlah padalisan: Pupuh ini hanya terdiri dari 3 padalisan (baris) saja dalam satu pada (bait).

Pola guru wilangan dan guru lagu: 15-é, 15-é, 15-é atau bisa ditulis 12+3e, 12+3e, 12+3e.

Contoh Pupuh Balakbak Aya Warung Sisi Jalan

Aya warung sisi jalan ramé pisan, citaméng (15-e)

Awéwéna luas luis geulis pisan, ngagoréng (15-e)

Lalakina-lalakina los ka pipir nyoo monyét, nyanggéréng (15-e).

Pupuh Balakbak Dayeuh Bandung

Dayeuh Bandung kiwari teuing ku rame, araheng

Gedong-gedong pajangkung-jangkung wangunna, alagreng

Tutumakan-tutumpakan balawiri lalar-liwat, garandeng

Pupuh Balakbak Aya Monyet

Aya monyet ting guntayang dina tangkal, nerekel

Jalu bikang jeung anakna sukan-sukan, rarecet

Tingcalekroh-tingcalekroh ngakanan manggu nu asak, teu repeh.

Kocap aya begog nu misah sorangan, garetek

Kulit manggu pirang – pirang dihakanan, diseget

Dipiceunan-dipiceunan sabab pait karasana, molelel

Katenjoeun ku indungna dicontoan, dipesek

Nu dihakan eusina anu barodas, amis teh

Geus kitu mah geus kitu mah anakna ngarasa bungah, nyerengeh.

Pupuh Balakbak Aya Manuk

Aya manuk eunteup dina regang dahan, cinenten

Ucing ngintip ngadepong asoy-asoyan, si emeng

Sanggeus deukeut sanggeus deukeut dirontok arek dihakan, bermanten

Ucing sial tigebrus dasar keur sial, ku sue

Hanas ngintip titadi geus lila pisan, nyerengen

Kari kari kari kari kalah tigebrus cilaka, si emeng

Kabeneran ku jalma anu rek nimba, katangen

Ditulungan ucing diasongan timba, nyanggereng

Pek ditarik pek ditarik ati-ati lalaunan, dikerek

Geus kaluhur si emeng gancang jleng luncat, ngelemes

Uang iung nganuhunkeun kanu haat, geus ngerek

Tadina mah tadina mah disangkana eta jalma, rek gereng.

#6 Pupuh Durma

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
inspirasi.co

Watak Pupuh Durma: Bersemangat (sumanget), marah (ambek), atau berbesar hati (gede hate).

Pola guru wilangan dan guru lagu: 12-a, 7-i, 6-a, 7-a, 8-i, 5-a, 7-i.

Pupuh durma memiliki 7 padalisan.

Contoh Pupuh Durma Moal Ngejat

Moal ngejat sanajan ukur satapak (12-a)

Geus dipasti ku jangji (7-i)

Mun tacan laksana (6-a)

Numpes musuh sarakah (7-a)

Baca Juga Dong  Rumah Adat Bali

Heunteu niat seja balik (8-i)

Najan palastra (5-a)

Mati di medan jurit (7-i)

Di mamana si penjajah

Pada amarah marudah

Manan kapok anggur gawok

Najan dituyuk diragut

Nagri sadayana

Umumna ngabela

Nyempad rosa, pulitik penjajah

Tapi nu ngajajah

Teu pasrah, teu sadrah

Terus meres, ngahina ngarinah

Pupuh Durma Lemah Cai

Nagri urang katelah Indonesia

Diriksa tur dijaring

Sumirat komarana

Berkahna Pancasila

Ageman eusining nagri

Yu sauyunan

Ngawangun lemah cai.

#7 Pupuh Gambuh

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
board.postjung.com

Watak Pupuh Gambuh: Perasaan seseorang yang sedang bersedih hati (kasedih), sakit hati (kanyeri), atau keadaan sulit (kasusah).

Guru wilangan dan guru lagu: Pola 7-u, 10-u, 12-i, 8-u, 8-o.

Pupuh Gambuh terdiri dari 5 padalisan.

Contoh Pupuh Gambuh

Ngahuleng banget bingung (7-u)

Heunteu terang kamana nya indit (10-u)

Turug-turug harita teh, enggeus burit (12-i)

Panonpoe geus rek surup (8-u)

Keueung sieun, aya meong (8-o)

Hulang-huleng, hulang-huleng

Ngahuleng ngaraga meneng

Hate ratug, tutunggulan

Heunteu terang, kaler-kidul

Turug-turug, turug-turug

Harita teh, enggeus burit

Panonpoe geus rek surup

Keueung sieun aya meong.

Pupuh Gambuh Kaduhung

Kaduhung sagede gunung,

kuring sakola teu jucung,

lalawora resep ulin,

hanjakal tara ti heula,

ayeuna kari peurihna.

Pupuh Gambuh Beurit Lintuh

Tuh itu beurit lintuh 7-u,

Mani rendeuy anakna sapuluh 10-u,

Arilikan gambarna masing taliti 12-i

Anakna kabéh ngariung 8-u

Saregep hormat ka kolot 8-o

Indungna pok Mitutur 7-u,

Anaking kudu waspada hirup 10-u,

Lamun manggih hakaneun nga gantung seungit 12-i

Omat ulah rek katipu 8-u

Sabab enggeus rea conto 8-u

Indung beurit di kukuntit

Ku anakna nu sapuluh

Indung gerah anak bungah

Sempal guyon jeung ngaguruh

Terus jempe simpe rehe

Kabeh anak ngariung

Bari sikep jeung paregep

Ngabandungan Sabda indung

Indung beurit pok wawangkit

Anaking kudu waspada

Entong moho ku pangolo

Bisi tamatna cilaka

Kadaharan jadi eupan

Ngagantung matak kabita

Lamun gawok popolohok

Raga papisah jeung nyawa.

Pupuh Gambuh Coba Pada pada Teguh

Coba pada-pada teguh 7-u

Anu lintuh awakna bayuhyuh 10-u

Pagawean aya di sawah pa tani 12-i

Papasangan sok diadu 8-u

Eta teh munding jeung kebo 8-o

Digawe pasusubuh 7-u

Ti isuk-isuk terus digayuh 10-u

Kia mideur kia mideur bari seuri 12-i

Pa tani terus ngalagu 8-u

Tungtung gawe geus katembong 8-o.

#8 Pupuh Gurisa

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
ributrukun.com

Watek Pupuh Gurisa: Menggambarkan tentang seseorang yang sedang mengkhayal sesuatu yang kosong dan tidak bermakna (malaweung) atau melamun (ngalamun).

Pola guru wilangan dan guru lagu: 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a.

Pupuh gurisa ini memiliki 6 atau 8 padalisan dalam satu bait (pada).

Contoh Pupuh Gurisa Hayang Teuing Geura Beurang

Hayang teuing geura beurang (8-a)

Geus beurang rek ka Sumedang (8-a)

Nagih ka nu boga hutang (8-a)

Mun meunang rek meuli soang (8-a)

Tapi najan henteu meunang (8-a)

Mo rek buru-buru mulang (8-a)

Rek terus guguru nembang (8-a)

Jeung diajar nabeuh gambang (8-a)

Hayang teuing geura beurang

Geus beurang rek ka Sumedang

Nagih ka nu boga hutang

Mun meunang rek meuli soang

Tapi najan henteu meunang

Mo rek buru-buru mulang

Rek terus guguru nembang

Jeung diajar nabeuh gambang.

Pupuh Gurisa Si Kabayan (6 Padalisan)

Si Kabayan lalamunan (8-a)

Pangrasa bisa nyetiran (8-a)

Motor atawana sédan (8-a)

Poho keur eundeuk-eundeukan (8-a)

Na dahan emplad-empladan (8-a)

Gujubar kana susukan (8-a).

Pupuh Gurisa Waktu Barudak Keur Mijah

Waktu barudak keur mijah

Arulin semu barungah

Ger hujan gede pohara

Barudak breng lalumpatan

Ngiuhan di bale desa

Ngadago raatna hujan.

Amir Ngomong Ka Baturna

Keur Tambah Kesel Nungguan

Ngayakeun Tatarucingan

Baturna Pada Mupakat

Amir Kapeto Tiheula

Tarucing Dimimitian

Aya Barang Weweg Panjang

Tatapi Pondok Ngarana

Na Dimana Nya Ayana

Sarta Keur Naon Gunana

Diantara Batur Urang

Diantara Batur Urang

Cing Sugan Aya Nu Terang

Cing Sugan Aya Nu Terang

Ngajungkiring Awak Beurat

Waruga Weweg Tur Kuat

Tapi Aneh Taya Dua

Sanajan Mindeng Dihiap

Wanda Sabar Sarta Pasrah

Wanda Sabar Sarta Pasrah

Sok Mindeng Tembong Di Sawah

Sok Mindeng Tembong Di Sawah.

#9 Pupuh Juru Demung

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
hipwee.com

Watek Pupuh Juru Demung: Menjelaskan rasa kebingungan (kabingung) atau kesulitan dengan suatu hal yang harus dikerjakan (pilakueun).

Pola guru wilangan dan guru lagu: 8-a, 8-u, 8-u, 6-i, 4-i, 6-i, 8-a, 8-u.

Pupuh juru demung ini memiliki 8 padalisan.

Contoh Pupuh Juru Demung Mungguh Nu Hirup

Mungguh nu hirup di dunya (8-a)

Ku kersaning anu agung (8-u)

Ku kersaning anu agung (8-u)

Geus pinasti panggih (6-i)

Geus pinasti (4-i)

Geus pinasti panggih (6-i)

Jeung dua rupa perkara (8-a)

Senang paselang jeung bingung (8-u)

Mungguh hirup di alam dunya

Ku kersaning anu agung

Geus pinasti bakal panggih

Suka bungah jeung kasedih

Dua rupa nu tumiba

Sakabeh jalma di dunya

Senang patumbu jeung bingung

Eta geus tangtu kasorang.

Pupuh Juru Demung Adigung

Lolobana mungguh jalma

Embung hina hayang agung

(Embung hina hayang agung)

Hayang hirup mukti

(Hayang hirup)

(Hayang hirup mukti)

Tapina embung tarekah

Tinangtu mo bakal nanjung

#10 Pupuh Lambang

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
rajawow.com

Watek Pupuh lambang: Lelucon atau lawakan (banyol), namun lelucon atau lawakan tersebut bisa dijadikan bahan renungan.

Pola guru wilangan dan guru lagu: 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a, 8-a.

Contoh Pupuh Lambang Nawu Kubang

Nawu kubang sisi tegal (8-a)

Nyiar bogo meunang kadal (8-a)

Nawu kubang sisi tegal (8-a)

Nyiar bogo meunang kadal (8-a)

Atuh teu payu dijual (8-a)

Rek didahar da teu halal (8-a)

Pupuh Lambang Wawangsalan

Dialajar wawangsalan (8-a)

Saperti tatarucingan (8-a)

Cik naon atuh maksudna (8-a)

Teangan naon wangsalna (8-a)

Gedong ngambang di sagara (8-a)

Ulah kapalang diajar (8-a)

Keuyeup gedé di lautan (8-a)

Kapitineung salawasna (8-a)

#11 Pupuh Magatru

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
novel.id

Watek Pupuh Magatru: Menggambarkan perasaan sedih, kecewa, atau penyesalan (handeueul) terhadap diri sendiri, bisa juga berwatak (watek) menasihati.

Pola guru wilangan dan guru lagu: 12-u, 8-i, 8-u, 8-i, 8-o

Contoh Pupuh Magatru Majalaya

Majalaya, Ciparay, Banjaran, Bandung (12-u)

Kopo reujeung Cisondari (8-i)

Cicalengka, Ujung Berung (8-u)

Rajamandala, Cimahi (8-i)

Leles, Limbangan, Tarogong (8-o)

Nun sumuhun nu iéu namina curuk

Nu sisi namina cingir

Nu tengah nami jajangkung

Nu deukeut cingir jariji

Anu pangageungna jempol.

Pupuh Magatru Kasar-Lemes

Dupi irung lemesna téh nya pangambung (12-u)

Pipi mah disebat damis (8-i)

Upami buuk mah rambut (8-u)

Ceuli sok disebat cepil (8-i)

Kasarna angkeut mah gado (8-o)

Pupuh Magatru Coba Teguh

Coba teguh naon nu sukuna tilu

Panon opat henteu galib

Leumpangna rumanggieung laun

Éstuning ku matak watir

Dongko bari oho-oho.

Pupuh Magatru Tangkuban Parahu

Huuuuuh huuuuh 4x

Hayu batur urang tatarucingan

Urang ngasah akal jeung pikiran

Urang kudu cerdas reujeung pinter

Ulah dibobodo ku anak deungeun

Mu jadi jalma nu bodo

Rugi kacida pisan

Hiji tokoh dongeng tangkuban parahu

Ngudag-ngudag Dayang Sumbi

Teu yakin eta teh indung

Dibejaan keuekeuh julig

Dasar anak bedegong

Kota naon dilingkung ku gunung-gunung

Kota kembang nu kawarti

Dideugdeung pada ngajugjug

Daratang neangan pangarti

Coba teguh kota naon.

#12 Pupuh Maskumambang

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
weheartit.com

Watek Pupuh Maskumambang: Rasa prihatin, kesedihan (kanalangsaan), atau sakit hati (nyeri hate).

Pola guru wilangan dan guru lagu: 12-i, 6-a, 8-i, 8-a.

Contoh Pupuh Maskumambang Itu Kusir

Itu kusir bangun ambek-ambek teuing

Turun tina delman

Kuda dipecutan tarik

Teu aya pisan ras-rasan

Teu ngaraskeun bong kena ka sato laip

Padahal mogokna

Lantaran geus cape teuing

Hayang ngaso eureun heula

Coba lamun aya nu nenggel ka kusir

Geus tangtu karasa

Nyeri moal salah deui

Sato ge kitu sarua

Tandak panambih: Pupuh Maskumambang

Naha abong abong teuing

Nasib abdi jadi hewan

Digawekeun berang peting

Dirangket taya ras rasan

Abong kena abdi sato

Teu ngaraskeun kana cape

Sadidinten paeh poso

Mogok soteh awak lungse

Coba kusir mun di peupeuh

Pasti nyeri karasana

Sato oge tangtu leumpeuh

Pada-pada boga rasa.

Pupuh Maskumambang Budak Harak

Anak manuk dikatepel budak harak (12-i)

Jangjangna geutihan (6-a)

Rék hiber teu bisa usik (8-i)

Duh manusa kaniaya (8-a)

Pupuh Maskumambang Hey Barudak

Hey barudak kudu mikir ti leuleutik

manéh kahutangan

ku kolot ti barang lahir

tepi ka ayeuna pisan

Maranéh téh kudu baé boga pikir

keur mulang tarima

ka kolot rék males asih

di mana geus cumarita.

Pupuh Maskumambang Hey Manusa

Hey manusa mana kaniyaya teuing (12-i)

Teu aya rasrasan (6-a)

Kawula make disumpit (8-i)

Naha naon dosa kula (8-a)

#13 Pupuh Mijil

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
ngocehnajis.blogspot.co.id

Watek Pupuh Mijil: Menggambarkan watak (watek) bersedih hati (kasedih), namun dengan perasaan penuh harapan.

Pola guru wilangan dan guru lagu: 10-i, 6-o, 10-é, 10-i, 6-i, 6-u.

Lirik Pupuh Mijil Mesat Ngapung Putra Sang Arimbi

Mesat ngapung putra Sang Arimbi (10- i)

Jeung mega geus awor (6-o)

Beuki lila beuki luhur bae (10-e)

Larak-lirik ninggali ka bumi (10-i)

Milari sang rai (6-i)

Pangeran Bimanyu (6-u)

Aduh Gusti nu Kawasa

Jisim abdi ageung dosa

Pangna abdi gering nangtung

Reh ka sepuh wantun nundung

Lirik Pupuh Mijil Nungtut Elmu

Najan cicing nya di tepiswiring (10-i)

Kadé ulah bodo (6-o)

Kudu tetep nungtut élmu baé (10-é)

Sabab jalma nu loba pangarti (10-i)

Hirup tangtu hurip (6-i)

Mulus tur rahayu (6-u)

Download Pupuh Mijil Aduh Gusti

Aduh gusti anu maha suci

Sim abdi rumaos

Pangna abdi dumugi ka kesrek

Reh ka sepuh parantos ngusir

Takabur sareng dir

Tega nundung sepuh

Aduh gusti nu kawasa

Sim abdi ageung dosa

Pangna abdi gering nangtung

Reh ka sepuh wantun nundung

#14 Pupuh Pangkur

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
bizjournals.com

Watek Pupuh Pangkur: Menggambarkan perasaan kesal atau marah yang terpendam di dalam hati dikarenakan adanya tugas atau beban yang sangat berat.

Pola guru wilangan dan guru lagu: 8-a, 11-i, 8-u, 7-a, 12-u, 8-a, 8-i.

Pupuh Pangkur Bapa Doblang

bapa doblang pada terang

kumis baplang nuruban biwir nu jeding

pipi kemong irung mancung

panon buringas hérang

goréng omong gawang geuweung harung gampung

pantrang mayar kana hutang

licik sarta sok curaling

hiji mangsa bapa doblang

weureu gadung kabebeng gulang-guling

jol nu nagih hutang sarung

gancang ngoréjat hudang

ngambek nyereng bari ngamang-ngamang pentung

bapa doblang leng ngoléang

labuh nyungkur biwir suwing

*tandak/panambih

euleuh, itu bapa doblang

notorogan boro baé kumis baplang

puas nyorang weureu gadung

beuteung bebeng lieur lanjung humaregung

matak ogé hirup urang

entong bedang bedegong curaling

bisi kawas bapa doblang

wawales tisuksruk jeung suwing

mana kalakuan urang

kudu bener ulah leuwih ulah kurang

sabab laku lampah urang

mawa jalan lara bagja nu disorang

usik malik beurang peuting

Gusti Alloh nu héman nu asih

ucap lampah haté wening

ciri jalma utama beresih

Contoh Pupuh Pangkur

Seja nyaba ngalalana (8-a)

Ngitung lembur ngajajah milangan kori (11-i)

Heunteu puguh nu dijugjug (8-u)

Balik paman sadaya (7-a)

Nu timana tiluan semu rarusuh (12-u)

Lurah begal ngawalonan (8-a)

Aing ngaran Jayapati (8-i)

Euleuh itu budak gembul

Awak gembru bayuhyuh gawena kedul

Ukur heuay jeung nundutan

Ka sakola unggal poe kabeurangan

He barudak tong nurutan

Ka nu gembul kokomoan

Bisi kedul jeung ogoan

Awal akhir katempuhan

Pupuh Pangkur Ka Sakola

Seja miang ka sakola

rek diajar nambahan elmu pangarti

pigeusaneun bekel hirup

sabab mungguhing manusa

kudu pinter beunghar ku elmu panemu

komo jaman pangwangunan

urang kudu singkil bakti.

#15 Pupuh Pucung

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
subculturedmag.com

Watek Pupuh Pucung: Menggambarkan perasaan marah (ambek) atau kesal (keuheul) kepada diri sendiri karena tidak sejalan dengan batin.

Pola guru wilangan dan guru lagu: 12-u, 6-a, 8-é/o, 12-a.

Contoh Pupuh Pucung

Lutung buntung luncat kana tunggul gintung (12-u)

Monyet loréng leupas (6-a)

Luncat kana pager déngdék (8-e)

Bajing kuning jaralang belang buntutna (12-a)

Lirik Pupuh Pucung Hayu Batur

Hayu batur urang diajar sing suhud

Ulah lalawora

Bisi engké henteu naék

Batur seuri urang sumegruk nalangsa

Naon-naon piwarangna bapa guru

Pigawe sing gancang

Omat ulah rek talangke

Piwurukna regepkeun ku sarerea.

Pupuh Pucung Tatakrama

Mangka inget tatakrama sopan santun (12-u)

Tanda jalma iman (6-a)

Nyarita jeung amis budi (8-i)

Da basa mah lain barang anu mahal (12-a).

#16 Pupuh Wirangrong

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
artikel.masjidku.id

Watek Pupuh Wirangrong: Menggambarkan rasa malu (kawiwirangan) terhadap diri sendiri.

Pola guru wilangan dan guru lagu: 8-i, 8-o, 8-u, 8-i, 8-a, 8-a.

Lirik Pupuh Wirangrong Barudak Mangka Ngalarti

Barudak mangka ngalarti (8-i)

Ulah rek kadalon-dalon (8-o)

Enggon-enggon nungtut elmu (8-u)

Mangka getol mangka tigin (8-i)

Pibekeleun sarerea (8-a)

Modal bakti ka nagara (8-a)

He barudak mangka ngarti

Ulah rek kadalon-dalon

Nungtut elmu jeung pangarti

Masing rajin soson-soson

Pibekeleun hirup tandang

Modal bakti ka nagara

Lemah cai anu urang

Perlu dijaga diriksa.

Pupuh Wirangrong Sieun Doraka

Kuring moal deui-deui (8-i)

Gaduh panata nu awon (8-o)

Ngabantah nu jadi indung (8-u)

Sieun dibendo ku Gusti (8-i)

Kawas dalem boncél téa (8-a)

Doraka ti ibu rama (8-a).

#17 Pupuh Ladrang

Eling-eling mangka eling titik-titik dibumi alam
youtube.com

Watek Pupuh Ladrang: Lelucon atau lawakan (banyol) dengan maksud untuk menyindir (nyindiran).

Pola guru wilangan dan guru lagu: 10-i, 4-a (2x), 8-i, 12-a.

Contoh Lagu Pupuh Ladrang

Aya hiji rupa sato leutik (10-i)

Engkang-engkang, engkang-engkang (4-a) 2x

Sok luluncatan di cai (8-i)

Ari bangun arek sarupa jeung lancah (12-i).

Pupuh Ladrang Coba Teguh

Coba teguh masing telek telik

Éta gambar, éta gambar

Sugan nyaho, Ujang nyai

Sato naon reujeung di mana ayana.

Pupuh Ladrang Mokahaan

Aya hiji anak bangkong leutik

mokahaan

maksudna ngelehkeun sapi

nahan napas antukna bitu beuteungna.

*****

Demikian lah penjelasan dan contoh dari 17 pupuh sunda. Terimakasih sudah membaca.

Semoga dengan ini kita makin cinta dengan pupuh sunda yang merupakan salah satu kekayaan budaya Indonesia.

Mulai saat ini kita harus bisa menjaga dan melestarikan pupuh sunda, karena jika tidak, maka bukan tidak mungkin kesenian ini akan hilang dan punah ditelan jaman.

Mari pelan-pelan kita kenalkan kepada anak-anak jaman sekarang, minimal mereka mengenal, dan setelah mengenal mereka akan hafal, dan kemudian timbul rasa memiliki terhadap pupuh sunda ini.